Pañcatantra
De Pañcatantra (letterlijke betekenis: vijf verhandelingen) is een verhaal dat uit vijf delen bestaat en waarin veel fabels zijn opgenomen. Het werk, dat in een van de eerste eeuwen n.C. is geschreven, is wereldberoemd geworden en het is een van de meest verspreide en meest vertaalde literaire werken. In vijftig talen is minstens één versie van de Pañcatantra bekend, en die bekendheid gaat van het verre oosten tot het westen: van Indonesië tot IJsland. We kunnen over versies spreken omdat er door het vertalen en bewerken verschillen zijn opgetreden in de verhalen. Als het publiek het in een bepaalde fabel voorkomende dier bijvoorbeeld niet kende, kan een vertaler besloten hebben die fabel niet op te nemen. En er kunnen ook fabels toegevoegd zijn die vertalers uit andere bronnen kenden.
De Pañcatantra vertelt dat er een koning was die drie zonen had. De zonen waren dom en hadden geen enkele interesse in leren. De koning maakte zich zorgen over zijn opvolging. Hoe zou een van zijn zonen het land kunnen besturen als hij niet de grammatica zou hebben bestudeerd en de wetskennis, de ethiek en de leer der liefde? Hij raadpleegde zijn ministers en eentje van hen gaf hem de raad de brahmaan Viṣṇuśarma te vragen om zijn zonen te onderwijzen. De koning laat de geleerde brahmaan aan het hof komen en deze verzekert hem dat hij de prinsen in zes maanden tot ervaren bestuurders kan opleiden. Hij gaat aan het werk en vertelt de prinsen een verhaal (de raamvertelling) doorspekt met fabels, rond vijf thema’s: over hoe je breekt met vrienden, over hoe je vrienden krijgt, over oorlog en vrede, over het kwijtraken van rijkdommen en over het onbezonnen handelen.
Men had hier in het westen geen kennis van het Sanskriet en de Pañcatantra is dan ook via een grote omweg naar West-Europa gekomen. Het werk werd onder meer in het Perzisch vertaald, en deze Perzische vertaling weer in het Syrisch, en vervolgens is het Syrische verhaal in het Arabisch vertaald. Vanuit het Arabisch werd toen een tweede Perzische vertaling gemaakt die op haar beurt in het Turks werd vertaald. En het is deze Turkse vertaling die de weg naar West-Europa heeft gevonden, waar het boek gretig aftrek vond. De bekende franse fabeldichter Jean de la Fonaine heeft een aantal fabels uit de Pañcatantra opgenomen in zijn Fables.
Er bestaat ook een Nederlandse vertaling, namelijk van H.G. van der Waals, die zijn werk in 1895-1897 het licht liet zien. De titel van zijn boek is: Pañcatantra. Arische levenswijsheid uit het oude Indië! Er zijn verschillende Engelse vertalingen, waarvan er eentje, die van van Arthur Ryder (1925), door Rudi Jansma in het Nederlands is vertaald (1992).
